De Doelen

Advies

Geadviseerd subsidiebedrag
RCB-instelling
Gevraagd subsidiebedrag
€ 5.202.000
Subsidie in Cultuurplan 2017-2020
€ 4.616.500
Prijspeil 2020. Bron: Gemeente Rotterdam

Samenvatting van het advies

Beoordeling van de aanvraag

De Doelen wil de aankomende jaren op artistiek gebied zijn positie verder verstevigen door de klassieke en hedendaagse muziekbezoeker breder te bedienen met concerten van (inter)nationaal niveau. Openheid en gastvrijheid staan centraal bij de Doelen. De klassieke concerten blijven de hoofdmoot vormen en zijn van een hoog niveau. De Raad vindt de jazzprogrammering degelijk, maar niet zo spannend en de popconcerten zijn voornamelijk cross-overs met klassieke muziek en muziek uit verschillende windstreken (in traditionele setting), die de Doelen al jaren programmeert.

De Doelen heeft stappen gezet om het publiek een reële afspiegeling van de stad te laten zijn, maar hier is nog veel werk in te verrichten. Met de komst van de nieuwe directeur is een cultuuromslag ingezet die onder andere moet leiden tot meer diversiteit op de werkvloer. De Raad kijkt uit naar de effecten hiervan.

Overstijgende verantwoordelijkheid RCB-instelling

De culturele betekenis van de Doelen in de stad is groot, als belangrijkste muziekpodium in Rotterdam. De Raad had wel een vertaling van de ambitie willen lezen om meer inwoners van de stad te bereiken.

De Doelen toont rond de drie I’s ambities en stelt activiteiten voor, maar de Raad heeft in de aanvraag geen plan van aanpak gezien waarin invulling wordt gegeven aan de extra opdracht c.q. overstijgende verantwoordelijkheid van De Doelen als RCB-instelling.

Samenvatting van de aanvraag geschreven door de instelling

De Doelen is al meer dan een halve eeuw een nationaal icoon en een levend instituut, dat meer dan ooit verbinding met de stad en haar zeer diverse bewoners wil leggen. Als rijksmonument met de unieke dubbelfunctie van concert- en congresgebouw streven we ernaar om de komende periode nog meer een ontmoetingsplaats te worden voor álle Rotterdammers. Een multifunctioneel en -cultureel huis, creatieve studio, laboratorium en huiskamer waar muziek, mens en maatschappij samen komen.

Voor de komende cultuurperiode hebben we forse ambities om de artistieke en maatschappelijke impact in Rotterdam en daar buiten uit te bouwen. We blijven het bestaande publiek vanzelfsprekend omarmen en voelen eveneens grote noodzaak om nieuwe bezoekers en groepen te bereiken. Door innovatiever en inclusiever te programmeren, kunnen we een relevanter platform in het maatschappelijke domein worden. De rol van stadspodium en (inter)nationale magneet houdt in dat er op veel fronten aanpassingen gewenst en vereist zijn, naast programmering ook op het vlak van marketing, uitstraling, service, pand en samenwerkingspartners.

Vanuit onze voortrekkersrol kunnen en willen we een impuls geven aan het artistieke én maatschappelijke leefklimaat van de stad. Als RCB-instelling zien we het als onze taak om naast het gebruikelijke concertaanbod een aantal vernieuwende programmaconcepten te introduceren en een podium te bieden aan talent. Zo binden we nieuwe, nog te weinig bereikte doelgroepen én ontluikend talent aan ons. Ook wordt er werk gemaakt van een meer inclusief educatieprogramma.

De kracht is natuurlijk dat we kunnen voortbouwen op een solide fundament. Naast de vertrouwde klanken die we zichtbaarder gaan maken, gaan er nieuwe geluiden en andere stemmen klinken. Traditie, maar ook ruim baan voor vernieuwing en experiment. De transitie is al zichtbaar ingezet, met een duidelijke stip op de horizon. Dát doel halen betekent winst voor de Doelen, het culturele aanbod, de stad Rotterdam én de Rotterdammers. We vragen de gemeente Rotterdam om de Doelen tussen 2021 – 2024 in haar plannen te ondersteunen met een jaarlijkse gemeentelijke subsidie van € 5,202 miljoen . Met de extra aangevraagde subsidie voor investeringen van € 0,5 miljoen per jaar wordt minder dan de helft van de noodzakelijke vervangingsinvesteringen gedekt. De Doelen neemt dan zelf de verantwoordelijkheid voor het andere deel. Het bij de verzelfstandiging ontstane knelpunt wordt hiermee opgelost en door zowel de gemeente als de Doelen gedragen. De verhouding eigen inkomsten ten opzichte van subsidie wordt daarmee 63% / 37%. Van de gemeentesubsidie (€ 5,2 mln.) wordt 50% (€ 2,6 mln.) besteed aan vaste huisvesting en investeringskosten.

Beoordeling van de aanvraag

De Doelen wil de komende jaren op artistiek gebied zijn positie verder verstevigen door de liefhebbers van klassieke en hedendaagse muziek breder te bedienen met concerten van (inter)nationaal niveau. Daarbij verbreedt het Rotterdamse concertgebouw zijn missie: openheid en gastvrijheid staan centraal. Voor de organisatie is het van groot belang dat het gebouw een aanzuigende werking krijgt op het publiek.

De dynamiek die de Doelen beoogt, betreft verschillende terreinen, zowel het programma als het gebouw. De Doelen moet een bruisende plek midden in stad zijn. De Raad vindt de klassieke concerten van een hoog niveau en de beschreven activiteiten ogen veelbelovend. Zo gaat de organisatie nog een stap verder om in de klassieke muziekprogrammering een aantal grote namen van wereldklasse naar de Doelen te halen.

De definitie die de Doelen hanteert voor popmuziek komt enigszins gekunsteld over: bedoeld worden voornamelijk cross-overs met klassieke muziek en muziek uit verschillende windstreken (in traditionele setting) die de Doelen al jaren programmeert. Ook de degelijke, maar niet zo spannende jazzprogrammering blijft zoals hij is.

Ondanks de geformuleerde en positief gewaardeerde bedoelingen voor de popmuziek geeft het plan nog geen concreet beeld van de strategie om meer popmuziek te programmeren en hiermee een grotere groep jong publiek aan zich te binden. De Raad vindt dit problematisch, omdat al jarenlang sprake is van pogingen in deze richting, maar tot nog toe zonder het gewenste resultaat. De Raad zou meer vertrouwen hebben in deze ontwikkeling als de Doelen een eigen popprogrammeur in dienst zou nemen en/of zich zou aansluiten bij Pop-Up, om de kwaliteit en actualiteit van het aanbod te vergroten. Dit zou passen bij de status van RCB-instelling.

Dit gezegd hebbende, ervaart de Raad een verfrissende en verantwoordelijker opstelling ten opzichte van de niet-klassieke programmering dan voorheen, en hoopt dat er de komende vier jaar een basis wordt gelegd om – net als bij andere zalen in dit segment – een serieuze rol te spelen als podium voor niet-klassieke muziek. Belangrijk element voor de kans van slagen is de veel bekritiseerde sfeer van het gebouw; toch wijst de positieve ervaring tijdens het IFFR in de Doelen uit dat het wel degelijk mogelijk is hier een sfeervolle ambiance te creëren.

Positie in het culturele veld
De Doelen is goed ingebed in het culturele veld en het totale muzikale aanbod is stevig in Rotterdam verankerd. Ook landelijk is de Doelen een toonaangevende instelling op het gebied van klassieke muziek. De Doelen werkt lokaal samen met veel uiteenlopende programmerende culturele instellingen, zoals Operadagen Rotterdam, Circusstad, IFFR, Laurenskerk en daarnaast met onderwijsinstellingen. Een serie met Rotterdamse makers is een nieuw initiatief dat nog van de grond moet komen. Internationaal werkt de Doelen nu al enkele jaren aan de opbouw van zijn naamsbekendheid door de organisatie van de conferentie Classical:NEXT.

Cultureel aanbod
De Raad is positief over het feit dat De Doelen naast de klassieke- en jazzconcerten verder bouwt aan de publieksactiviteiten met Pop & Beyond, een programma met optredens van artiesten uit landen als Libanon, Iran en Marokko. De hedendaags muziekserie The Red Sofa is succesvol en houdt een plek in het aanbod. Ook de Doelen Studio, die een laagdrempelig podium biedt voor jong talent in alle muziekgenres in Rotterdam, kan op bijval rekenen. In de programmering van studenten, die een podiumkans krijgen, werkt De Doelen samen met Codarts en het Koninklijk Conservatorium Den Haag. De Doelen organiseert veel activiteiten voor scholen en richt zich daarbij voornamelijk op het primair onderwijs. Voor het voortgezet onderwijs is het aanbod klein. Hier liggen nog kansen, vindt de Raad, die wel enthousiast is over het platform Rizoom dat samen met een aantal landelijke partners jong toptalent op het gebied van hedendaagse muziek wil begeleiden.

De Doelen beschrijft in het plan dat de bedrijfsvoering negatief is beïnvloed, doordat jarenlang niet in het pand is geïnvesteerd, noch door de gemeente, noch door de Doelen zelf. Een investeringsplan is opgesteld om de noodzakelijke vervangingen en aanpassingen te kunnen realiseren. De Raad ziet het belang van deze investering.

De financiën zijn op orde en de begroting laat een solide organisatie zien. De Doelen heeft een hoog percentage eigen inkomsten en een grote ambitie om fondsen te werven en particuliere donaties. De financiële relatie met het Rotterdam Philharmonisch Orkest, Gergiev Festival, Operadagen Rotterdam en DoelenEnsemble vraagt volgens de Raad om meer transparantie. De Raad is positief over het ondernemerschap van De Doelen. Zo stijgen de eigen inkomsten door meer kaartverkoop en horeca. De afgelopen periode zijn er veel personeelswisselingen geweest, vooral op de marketingafdeling. Dit is een punt van aandacht.

Fair Pay
De Doelen omarmt de Fair Practice Code zo uitgebreid mogelijk. De cao Nederlandse podia geldt voor het personeel. Voor componisten is de honorariumrichtlijn van het Fonds Podiumkunsten van toepassing. Voor musici buiten de orkesten zijn er geen richtlijnen en is niet vast te stellen welk honorarium deze musici ontvangen. De organisatie betaalt de musici die zij zelf inhuurt, zo ook een honorarium aan studenten die op verzoek van de Doelen optreden.

De Doelen beschrijft in het plan een toekomstvisie op inclusie in de programmering, organisatie en marketing. De Raad vindt het positief dat sinds het aantreden van de nieuwe directeur een cultuuromslag gaande is.

Publiek
Het gemiddeld aantal bezoekers per jaar is 275.000. Uit het doelgroepenonderzoek van Rotterdam Festivals blijkt dat de ‘stadse alleseters’ en de ‘elitaire kunstminnaars’ de grootste doelgroep vertegenwoordigen. De Raad vindt het bereik van 31 procent Rotterdammers relatief laag ten opzichte van het bereik van 51 procent publiek van buiten de regio.

De organisatie heeft stappen gezet om de beoogde toename van het publiek een meer reële afspiegeling van de stad te laten zijn, maar de Raad tekent aan dat daarin nog werk verzet moet worden.

Binnen het nieuw geformeerd outreach-team neemt de Doelen ook de verbetering van gebouw- en programmafaciliteiten voor mindervaliden onder de loep, waarvoor een werkgroep is gevormd met mindervalide Doelenbezoekers en medewerkers van de Doelen en het RPhO. Binnen de educatieve programmering zoekt de Doelen naar meer culturele diversiteit in de ensembles, bij de workshopleiders en in de programmering voor kinderen; van babyconcerten en Indiase yogaworkshops tot een programma dat zich richt op zintuigelijke ervaring voor slechthorenden.

Personeel
Het is belangrijk dat de organisatie verdere concrete stappen zet, wanneer het gaat om nieuw personeel en verder gaat dan het aannemen van stagiaires met een cultureel diverse achtergrond.

De Doelen experimenteert met formules als het jaarlijkse Rotterdam Art Music (ROAM), een festival voor vernieuwende klassieke muziek. Ook wil het meer nieuwe (festival) formules initiëren en ruimte in de agenda houden om in te kunnen spelen op actualiteiten in het aanbod. Andere voorbeelden zijn het structureel livestreamen van programma’s en sta-publiek in de zaal. De Raad constateert dat de innovatiedrang hoog is en tegelijkertijd worden eerder ingezette artistieke lijnen gecontinueerd.

De Doelen heeft een indrukwekkend netwerk van partners uit verschillende sectoren; cultuur, bedrijfsleven, maatschappelijke organisaties en onderwijs. De betrokkenheid bij de stad is groot.

Interconnectiviteit is niet nader ingevuld: het wordt niet duidelijk hoe De Doelen de sector op een hoger plan wil helpen brengen, ook door samenwerking met partners buiten de culturele sector.

De betekenis van de Doelen in de stad is groot, als belangrijkste muziekpodium in Rotterdam. De Raad had wel een vertaling van de ambitie willen lezen om meer inwoners van de stad te bereiken. De Doelen heeft een uitgebreid plan van aanpak beschreven voor talentontwikkeling. Met vernieuwende programmaconcepten, zoals Rotterdamse Serie, Rotterdam Art Music, wil de organisatie nieuwe doelgroepen aan zich binden.

De Doelen spant zich in voor een 50/50 genderbalans op de werkvloer en gelijke beloning bij gelijkwaardig werk, maar op het gebied van inclusiviteit moet de Doelen nog veel werk verrichten.

Het is voor de Raad niet duidelijk wat er precies ‘extra’ is aan de voorgestelde activiteiten. Ze liggen vooral – en wellicht logisch – in het verlengde van wat De Doelen al doet. De Doelen heeft in de aanvraag geen plan van aanpak opgenomen waarin invulling wordt gegeven aan de overstijgende rol als RCB-instelling.