Beeldende kunst & fotografie

Beeldende kunst en Fotografie. Positief beoordeelde aanvragen

* Prijspeil 2020, Bron: Gemeente Rotterdam

Beeldende kunst en Fotografie. Negatief beoordeelde aanvragen

* Deze aanvraag is tijdens de procedure teruggetrokken.

Beeldende kunst in Rotterdam vormt een rijkgeschakeerde sector waarin verschillende typen makers uiteenlopende vormen van kunst produceren. Inspiratiebronnen en gebruikte materialen variëren net zo sterk. De sector beperkt zich in geografische zin al lang niet meer tot het centrum, maar verspreidt zich over de stad. Met name in de wijk Charlois in Rotterdam-Zuid ontstaan levendige kunstenaarspraktijken, onder andere met steun van Stichting B.A.D. en Stichting NAC (Nieuwe Ateliers Charlois) die kunstenaars helpen werk- en woonruimte te vinden.

Het veld bestaat uit presentatie-instellingen, kunstenaarsinitiatieven en individuele kunstenaars.
Presentatie-instellingen zijn essentieel voor de ontwikkeling van kunstenaars en de reflectie op kunstontwikkeling, en zorgen voor een levendig beeldende-kunstklimaat. In Rotterdam werken de verschillende soorten en maten presentatie-instellingen dynamisch samen; in andere steden lijken de grote instellingen de ‘scene’ te bepalen. Kunstblock is een sterk voorbeeld van samenwerking; het CBK Rotterdam, Mama, Tent, V2_Lab voor instabiele media, Witte de With Center for Contemporary Art en WORM bundelen daar hun krachten. Kunstblock organiseert onder andere kunstavonden, performances en rondleidingen. Deze activiteiten zijn aanvullend op de eigen programma’s van de instellingen en worden zeer goed bezocht.

Kunstenaarsinitiatieven zijn vaak ontstaan uit de motivatie kunst op een andere manier te presenteren. Het zijn over het algemeen tijdelijke presentatieplekken, opgezet door de kunstenaars zelf, zoals vrij recent Peach Rotterdam, dat opereert vanuit een kleine tuinschuur in Charlois, en Shimmer, dat is gevestigd aan de Waalhaven.
Rotterdam ziet sinds 2016 het aantal individuele kunstenaars groeien. Veel van hen ontwikkelen zich binnen informele netwerken en werken cross-disciplinair. In de database van het CBK Rotterdam staan inmiddels ruim 1.600 Rotterdamse kunstenaars ingeschreven; het jaar daarvoor waren dat er 1.515. Die toename is wellicht te danken aan de vergemakkelijkte inschrijvingsprocedure bij het CBK dat bovendien toegang biedt aan kunstenaars zónder academische achtergrond, evenals het gunstige vestigingsklimaat voor kunstenaars. Deze populariteit van Rotterdam, ook bij kunstenaars van buiten de stad, kent echter een keerzijde. De beschikbaarheid van ruimte daalt en de huurprijzen stijgen: kunstenaars hebben zo steeds minder plekken tot hun beschikking om te werken en te presenteren. Een ander punt van zorg is dat de landelijke, provinciale en gemeentelijke geldstromen drastisch zijn afgenomen en private fondsen lijden onder de bezuinigingen. Budgetten zijn structureel lager en voor minder instellingen en kunstenaars beschikbaar: een fatsoenlijke betaling voor het werk van de (beeldend) kunstenaar komt steeds meer onder druk te staan.

CBK Rotterdam is de spil van de Rotterdamse beeldende kunstscene. Het CBK is verantwoordelijk voor TENT, Sculpture International Rotterdam (SIR), BKOR en Art Office, een verzameling programma’s waarmee het artistieke klimaat en de vitale rol van kunstenaars en beeldende kunst voor en in Rotterdam wordt gestimuleerd.

Op de Beeldende kunst in de openbare ruimte is Rotterdam terecht trots. Er is geen stad in Nederland met zo veel beeldende kunst in de openbare ruimte als Rotterdam. Sculpture International Rotterdam (SIR) beheert de circa 65 kunstwerken die de topcollectie vormen van de stad, waaronder de Naum Gabo, de Zadkine en het standbeeld van Erasmus. Kennis- en documentatiecentrum BKOR zorgt voor het beheer en onderhoud van ruim vijfhonderd kunstwerken van de Rotterdamse Beeldencollectie, zoals Cascade van Atelier van Lieshout, Santa Claus van Paul McCarthy en, sinds 2019, ThE riGHT tO RighT/WrOnG van Libia Castro & Ólafur Ólafsson aan de Keileweg.

Rotterdam kent ongeveer twintig project spaces en vijftien galeries, zoals CINNNAMON, Cokkie Snoei en ZERP Galerie. Deze, en een flink aantal andere Rotterdamse galeries nemen deel aan Art Rotterdam, de gerenommeerde jaarlijkse kunstbeurs die een podium biedt aan de nieuwste ontwikkelingen in de beeldende kunst. Een kleiner aandeel Rotterdamse galeries (Frank Taal Galerie, RAM, PHOEBUS Rotterdam, Gallery JOEY RAMONE en NL=US Art) toont zich op het landelijke platform Gallery Viewer, het online kunstportaal dat het aanbod van Nederlandse galeries bundelt en toegankelijk maakt voor met name nieuwe kunstkopers.

Fotografie onttrekt zich langzaam maar zeker aan de positie van ondergeschoven kindje binnen de (beeldende) kunst. In een tijd waarin communicatie steeds vaker via beelden verloopt, eisen fotografen een eigen plek voor de professionele fotografie.

Stichting De Kracht van Rotterdam, podium voor fotografen, organiseert de jaarlijkse stadsexpositie, waarin de stad wordt getoond door de ogen van Rotterdamse fotografen en waarmee een Rotterdams stadsarchief wordt opgebouwd. Zo’n tachtig fotografen namen hier tot nu toe aan deel. Met het vrij recente vertrek van de initiatiefneemster is het de vraag of en in welke vorm De Kracht blijft bestaan. In 2017 richtte de stichting het Rotterdams Beeldfonds op met het streven Rotterdam in beeld te brengen en te houden. Het fonds speelt een door het veld positief gewaardeerde rol in de werkvoorziening van Rotterdamse fotografen en, steeds vaker, videografen.
Het Nederlands Fotomuseum in Rotterdam positioneert zich als het museum in Nederland voor de documentairefotografie. Het museum beheert de fotocollectie van het Wereldmuseum evenals collecties over de Nederlandse fotografiegeschiedenis. Het Nederlands Fotomuseum is opvallend genoeg de enige instelling in het Cultuurplan met een specifieke focus op fotografie.

Rotterdam kent een levendige streetart scene, maar legale oefenplekken voor graffiti worden node gemist. Op de weinig beschikbare plekken, zoals in Crooswijk, is de druk hoog, omdat meerdere graffiti-artiesten er dagelijks gebruik van willen maken. In Rotterdam houdt HiphopInJeSmoel (HIJS, opgericht in 1999) zich bezig met het stimuleren van de (inter)nationale hiphopcultuur in al haar uitingsvormen, waaronder streetart. In 2018 organiseerde HIJS de allereerste Europese editie van ’s werelds bekendste streetart festival, het POW! WOW! Festival. Dit festival trok kunstenaars van over de hele wereld naar gaststad Rotterdam.

Een van de twaalf Nederlandse kunstacademies in Rotterdam: De Willem de Kooning Academie (WdKA), voor bachelor- en masteropleidingen in media, art, design, leisure en education. Van de dertien tweejarige- en enkele eenjarige masteropleidingen in Nederland bevindt een zich in Rotterdam; het Piet Zwart Instituut, verbonden aan de Willem de Koning Academie. Rotterdam kent geen postacademische opleiding voor Beeldende Kunst.

Voor aspirant-fotografen bevindt zich in Rotterdam de Nederlandse Fotovakschool, een faculteit van de Nederlandse Academie voor Beeldcreatie met mbo- en hbo-fotografieopleidingen. Het Grafisch Lyceum kent een opleiding fotografie op mbo-niveau. Ontwikkelplekken buiten de opleidingen, met name voor mid career fotografen, zijn schaars in Rotterdam.

Culturele betekenis
De twaalf aanvragers binnen het domein Beeldende Kunst & Fotografie beslaan een groot deel van het spectrum: van ‘hoge’ kunst tot ‘kunst als middel’ en van streetart tot community art. De artistieke kwaliteit van de aanvragers varieert. De grote instellingen – het CBK en de Kunsthal – dragen ieder op eigen wijze consistent bij aan een kwalitatief goed beeldend-kunstklimaat in Rotterdam. Het activiteitenprogramma van Witte de With Center for Contemporary Art was helaas niet voldoende concreet om de kwaliteit ervan te toetsen. De genoemde drie organisaties hebben door hun positie in de stad een belangrijke rol in het toegankelijk maken van beeldende kunst. Hier valt volgens de Raad nog terrein te winnen; er zijn zeker ook kansen voor de organisaties hun personeel te diversifiëren.
Kleine instellingen met al wat jaren ervaring, Roodkapje en HipHopInJeSmoel, vielen op met hun kwalitatieve en onderscheidende programma’s. Ze dragen elk op hun eigen wijze bij aan de pluriformiteit van de stad en zorgen dat zowel kunst als kunstenaars zich in Rotterdam kunnen ontwikkelen.
De Raad twijfelt niet aan de intenties en voorgestelde programma’s van sommige nieuwe aanvragers, maar ziet dat het een overkoepelende visie of een duidelijke strategie ontbreekt, wat de aanvraag voor een vierjarige subsidie prematuur maakt.

Het valt de Raad op dat organisaties over het algemeen weinig verbintenissen aangaan met gelijksoortige instellingen in de buurlanden. In dergelijke verbintenissen ziet de Raad een kans, niet alleen voor de organisaties zelf, als wel voor de bijdrage zij leveren aan de internationale promotie van Rotterdamse kunstenaars.

Bedrijfsvoering
De Raad is positief over de financieringsmix in de aanvragen. Deze oogt in de meeste gevallen gezond. De Raad ziet nog kansen om de eigen inkomsten te vergroten, zowel bij de grote als kleine organisaties. In de aanvragen wordt weinig gezegd over fair pay, maar organisaties onderschrijven de noodzaak ervan wel, met name Hip Hop In Je Smoel (HIJS) dat zich hard maakt voor (financiële) erkenning van street artists. Het valt de Raad op dat bij veel organisaties de governance nog te wensen overlaat. In enkele gevallen acht de Raad de wijze van besturen in strijd met de Code Cultural Governance. Belangenverstrengeling en verknoping van besturen en organisaties vielen in negatieve zin op. De bekendheid van de BKV-regeling is opvallend beperkt, vooral bij kleine organisaties.

Publiek
In de figuur zijn de gegevens weergegeven van zes van de beoordeelde twaalf instellingen: Witte de With Center for Contemporary Art, Hiphop In Je Smoel (HIJS), Kunsthal Rotterdam, A Tale of a Tub, Roodkapje, Garage Rotterdam . Deze zes instellingen uit de discipline Beeldende Kunst en Fotografie bereiken zes van de acht publieksgroepen bovengemiddeld. Ze laten een oververtegenwoordiging zien van zowel de ‘heavy users’ als de ‘medium users’. De groep ‘digitale kijkers’, wordt in vergelijking met andere disciplines zeer goed bereikt. Zowel de ‘wijkgerichte vrijetijdsgenieters’ als de ‘stedelijke toekomstbouwers’ zijn ondervertegenwoordigd.

De Raad
De Raad heeft bij de beoordeling van de aanvragen binnen de discipline Beeldende Kunst & Fotografie het accent gelegd op organisaties die bijdragen aan een grotere toegankelijkheid van het veld – bijvoorbeeld door nieuwe of bredere kunstvormen aan te bieden – en de mate waarin aanvragers gevolg geven aan de gemeentelijke beleidsprioriteiten: innovatie, interconnectiviteit en vooral inclusiviteit. De Raad heeft positief geoordeeld over organisaties die het veld verzekeren van hoge (artistieke) kwaliteit en hun programma presenteren in een breed toegankelijke taal en vorm.