Theater

Theater. Negatief beoordeelde aanvragen

* Prijspeil 2020, Bron: Gemeente Rotterdam * Deze aanvraag is tijdens de procedure teruggetrokken.

De theatersector blijft sterk in beweging, en de verschillende podia en gezelschappen in Rotterdam kiezen duidelijk hun eigen koers. Diverse podia zijn na een vernieuwing weer volop in gebruik genomen, enkele zijn duidelijk van koers veranderd en er zijn kleinere podia aan het palet toegevoegd. Theater Zuidplein opent in de tweede helft van 2020 de nieuwe behuizing. Theaters in de wijken versterken hun invloed op het culturele leven met een op de buurt toegespitst en inclusief aanbod. Enkele structureel werkende gezelschappen zijn van het toneel verdwenen, maar Rotterdam is ook nieuwe gezelschappen en (circus)initiatieven rijker, waaronder gezelschappen met een sterk maatschappelijke thematiek. Theaterorganisaties bewegen zich in toenemende mate op het snijvlak van kunst, welzijn en het sociale domein. Het theaterveld richt zich zowel op versterking van de wijken en publieksvernieuwing als op voorstellingen van hoogwaardige artistieke kwaliteit.

Culturele betekenis
Artistieke kwaliteit
Rotterdamse podia en gezelschappen maken en tonen op theatergebied een breed aanbod dat zich kenmerkt door hoge kwaliteit, grote maatschappelijke betrokkenheid en voortdurende vernieuwing, verbreding en verdieping. Het aanbod dat ontwikkeld wordt, past bij de stad.

Gezelschappen in ontwikkeling
Het beeldende theater van Hotel Modern dat urgente thematiek aansnijdt en de theaterprojecten waarin Wunderbaum met vernieuwende theatrale vormen reflecteert op de samenleving, geven Rotterdam een eigen gezicht. Het relatief jonge collectief URLAND probeert zijn positie te versterken met cutting edge crossmediale voorstellingen voor de grote zalen. Het experimentele muziektheater van Club Gewalt brengt vernieuwing op het gebied van muziek, opera en (muziek)theater. Bij de uiteenlopende projecten en voorstellingen van het nieuwe gezelschap WAT WE DOEN staan culturele diversiteit en actuele maatschappelijke kwesties centraal. Evenals het jonge circustheatergezelschap Tall Tales Company dat multidisciplinair circus brengt, zijn de nieuwe gezelschappen van toegevoegde waarde voor Rotterdam en tegelijkertijd onderscheidend op landelijk niveau. Nieuwe professionele jeugdtheatergezelschappen dienen zich in de stad minder aan.

Circus is een vast onderdeel geworden in het Rotterdamse theatercircuit. Sinds 2013 zijn Circus Rotjeknor en de opleiding Codarts Circus Arts gezamenlijk gevestigd in de Fenixloods 2 op Katendrecht. Uit deze opleidingen is Rotterdam Circusstad voortgekomen dat onder meer het jaarlijkse Circusstad Festival organiseert in samenwerking met Luxor Theater en Theater Rotterdam. Het festival heeft weer geleid tot de oprichting van het gezelschap Tall Tales Company. Dit gezelschap repeteert in het goed uitgeruste gebouw Odeon, een tijdelijke locatie, samen met andere nieuwe makers in het circustheater.

De twee grote samenwerkingsverbanden Maas theater en dans en Theater Rotterdam zijn gezichtsbepalend voor de Rotterdamse theatersector en hebben voor het komende Cultuurplan nieuwe artistiek leiders benoemd. Bij beide organisaties gaat het om de combinatie van gezelschappen en een podium dat behalve eigen producties ook voorstellingen van andere gezelschappen presenteert.
Maas theater en dans, voor jong publiek, is ontstaan uit een samenvoeging van de gezelschappen Siberia, Max. en Meekers en heeft zich in het verbouwde complex van het Maaspodium ontwikkeld tot een van de grootste jeugdgezelschappen van Nederland. Het gezelschap brengt fysiek, multidisciplinair theater voor kinderen en jongeren. Maas theater en dans is ook actief op het vlak van educatie, talentontwikkeling en in samenwerkingsprojecten. René Geerlings volgt Moniek Merkx in 2021 op als artistiek leider.

De Rotterdamse Schouwburg, het RO Theater en Productiehuis Rotterdam zijn gefuseerd tot Theater Rotterdam, dat ook de collectieven Wunderbaum en URLAND ondersteunt. De Raad is kritisch op het ingediende meerjarenbeleidsplan van Theater Rotterdam en roept de organisatie in zijn instellingsadvies op het plan te herschrijven en meer duidelijkheid te geven. Theater Rotterdam heeft recent Alida Dors als artistiek leider benoemd, en het gezelschap legt zich erop toe zich aan te passen aan de veranderende situatie. Theater Rotterdam ontwikkelt een stadstheatermodel waarin produceren, programmeren en talent ontwikkelen centraal staan en aan een netwerk in de stad wordt gewerkt. Het gezelschap heeft mede door de omvangrijke fusie te maken met uitdagingen binnen de organisatie. De theaterzaal TR Witte de With wordt eveneens door Theater Rotterdam geprogrammeerd. De Raad is verheugd over de samenwerking tussen Theater Rotterdam en Maas, onder meer op het gebied van talentontwikkeling.

Samen met het Luxor Theater en Theater Zuidplein behoort Theater Rotterdam tot de theaterinstellingen die deel uitmaken van de Rotterdamse Culturele Basis (RCB). Theater heeft daarmee een relatief groot RCB-bestanddeel.

Podia en cultureel aanbod
Maaspodium brengt aanbod in Delfshaven, Theater Rotterdam en het Luxor Theater in het centrum. De verbouwing van het Oude Luxor Theater is voltooid, maar de markt voor musicals, één van de accenten in de Luxorprogrammering, zag de bezoekersaantallen sterk teruglopen en er kwamen navenant minder publieksinkomsten binnen. Het Luxor Theater zocht in de afgelopen periode naar een nieuwe koers. Dit theater ontwikkelt zich tot een voorloper in het produceren van nieuwe, eigentijdse musicals. Het gebouw biedt onder meer werkruimte voor het theaternetwerk Women Connected, een theaternetwerk van cultureel diverse vrouwen dat vanuit het Rotterdams Wijktheater is ontstaan.
Theater Zuidplein, dat eveneens deel uitmaakt van de RCB, positioneert zich ook op de nieuwe locatie nadrukkelijk met samenwerkingsnetwerken in de buurt. Theater Zuidplein maakt theaterprogramma’s voor onder andere jongeren uit het vmbo, amateurmusici van jong tot ouder en Rotterdammers met een biculturele achtergrond. Het theater trekt met deze aanpak internationale belangstelling.

Ook de kleinere wijkgerichte theaters zijn in beweging. Net als Theater Zuidplein richten het Rotterdams Wijktheater en Theater Walhalla zich sterk op de buurt en haar bewoners. Theater Walhalla breidt zijn werkterrein op Katendrecht verder uit en brengt met Metro Walhalla meer experimenteel theater. De kleine theaterzaal van Studio de Bakkerij in Rotterdam-Noord brengt literair theater en ontwikkelt programma’s in cocreatie met de buurt. Mooi Weer & Zo produceert op het eigen podium toegankelijk repertoiretheater. Theater Babel Rotterdam, waar mensen met en zonder beperking theater maken, profileert zich nadrukkelijk als inclusief theater. In het palet van grote en kleinere podia wordt een middelgrote theaterzaal node gemist in de stad. Onder meer Theater Walhalla zet zich in om in samenwerking met het Nationaal Programma Rotterdam-Zuid hiervoor ruimte te creëren op de beoogde Cultuurcampus op Zuid. Veel ogen zijn op Zuid gericht en het gebied is dan ook sterk in ontwikkeling. 

Talentontwikkeling en cultuureducatie
Rotterdam biedt veel ruimte aan nieuwe theatermakers. Maas theater en dans en Theater Rotterdam bieden nieuwe makers de kans om binnen hun organisatie voorstellingen te maken. Samen met Theater Zuidplein, Theater Walhalla en Studio de Bakkerij realiseren zij in Rotterdam een groot netwerk voor talentbegeleiding. Voor sommige instellingen is dat een kerntaak, voor andere een welkome aanvulling op de activiteiten. Deze soms zeer uiteenlopende initiatieven vragen om coördinatie en onderlinge afstemming om een doeltreffende keten van talentontwikkeling te kunnen vormen van jeugd tot volwassenen. Het is daarom van belang het landschap van talentontwikkeling beter in kaart te brengen.

Wie in Rotterdam een opleiding dans of theater wil volgen, kan terecht bij de kunstvakopleidingen van hogeschool Codarts (dans, circus en masteropleidingen choreografie en muziektheater). Codarts verwelkomt al jaren veel buitenlandse studenten, die steeds vaker actief deelnemen aan de theatersector in de stad. Jeugdtheater Hofplein biedt theateropleidingen op mbo- en hbo-niveau aan in samenwerking met het Albeda College en Hogeschool Rotterdam. Het Circusstad Festival neemt talentontwikkeling op het gebied van het nieuwe circus ter hand.

Bijna alle theatergezelschappen en podia doen actief aan cultuureducatie. Zeer uitgesproken daarin zijn onder meer Maas theater en dans, dat deelneemt aan het programma Cultuureducatie met kwaliteit en schoolvoorstellingen speelt, en Theater Rotterdam, dat met een cultuurcoach werkt. De gezelschappen en theaters hebben binnenschoolse educatieprogramma’s voor scholieren, variërend van lesbrieven en klassikaal theaterbezoek tot workshops en eigen jongerenproducties.
De structuur voor ondersteuning van amateurs in het theaterveld is minder sterk en behoeft extra aandacht nu het TheaterNetwerk Rotterdam door de Raad als onvoldoende krachtig is beoordeeld om daarin het voortouw te nemen.

Bedrijfsvoering
De theatersector in Rotterdam is professioneel, goed georganiseerd op de verschillende niveaus en getuigt van creatieve en innovatieve geest en creatief ondernemerschap. Vanuit het vogelvluchtperspectief is het van belang om naast investeringen in de grote theaters en gezelschappen voldoende ruimte vrij te houden voor nieuwkomers. Vooral grote infrastructurele investeringen mogen het Cultuurplan niet te zwaar belasten. Een gering bedrag voor een kleinschalige instelling kan een groot verschil maken, terwijl eenzelfde bedrag voor een RCB-instelling relatief minder toevoegt. Het overgrote deel van de theaterinstellingen heeft de bedrijfsvoering voldoende onder controle en laat een gespreide financieringsmix zien, al blijft de afhankelijkheid van publieke middelen relatief groot. Sommige, waaronder Theater Walhalla, tonen zich zeer proactief op het gebied van cultureel ondernemerschap.
Een aantal beginnende instellingen heeft grote ambities op het gebied van groei, terwijl een stapsgewijze ontwikkeling meer zou passen. Wat betreft de Fair Practice Code streeft nagenoeg iedere organisatie naar fair pay, maar afhankelijk van de financiële armslag zet de ene hier sterker op in dan de andere. Voor beginnende gezelschappen is deze ambitie onvoldoende haalbaar; die moeten al alles op alles zetten om de organisatie verder op te bouwen.

Publiek
Deze figuur brengt de gegevens in beeld van tien van de negentien beoordeelde instellingen: Hotel Modern, Theater Walhalla, TheaterNetwerk Rotterdam, Rotterdam Circusstad, Maas theater en dans, Luxor Theater, Theater Rotterdam, Theater Zuidplein, Studio de Bakkerij, URLAND.  

Deze tien instellingen uit de discipline Theater behalen van alle disciplines het hoogste publieksbereik bij de ‘stedelijke toekomstbouwers’. Ze bereiken deze doelgroep bovengemiddeld goed. De publieksgroepen ‘stadse alleseters’, ‘elitaire cultuurminnaars’ en ‘digitale kijkers’ zijn licht oververtegenwoordigd. De theaterinstellingen trekken, net als veel andere disciplines, minder ‘wijkgerichte vrijetijdsgenieters’, maar de groepen ‘elitaire cultuurminnaars’, ‘klassieke kunstliefhebbers en ‘Randstedelijke gemakzoekers’ weten het theater niet of nauwelijks te vinden. Daarmee laten de theaterinstellingen een ander bereik zien dan andere disciplines.

De Raad
De Raad heeft bij de beoordeling van de aanvragen binnen de discipline Theater het accent gelegd op nieuwe aanvragers, organisaties die nieuwe publieksgroepen binnen het bereik van het gemeentelijk cultuurbeleid brengen en de mate waarin aanvragers de gemeentelijke beleidsprioriteiten – inclusiviteit, innovatie en interconnectiviteit – op een organische manier in hun missie en de strategische, operationele en bedrijfsmatige uitwerking hebben verweven. Theater is bij uitstek een kunstdiscipline waarin maatschappelijke betrokkenheid en werking enerzijds en artistieke kwaliteit anderzijds op een zinvolle manier met elkaar in overeenstemming zijn te brengen. De Rotterdamse Theatersector reflecteert in hoge mate de grote diversiteit van de stad.