Muziek (klassiek/opera/hedendaags)

Muziek (Klassiek/Opera/Hedendaags). Positief beoordeelde aanvragen

* Prijspeil 2020, Bron: Gemeente Rotterdam

Muziek (Klassiek/Opera/Hedendaags). Negatief beoordeelde aanvragen

Meerjarig gesubsidieerde instellingen
Rotterdam telt vier meerjarig gesubsidieerde muziekgezelschappen: het Rotterdams Philharmonisch Orkest, het DoelenEnsemble, Sinfonia Rotterdam en de Laurenscantorij. De Doelen is het grootste podium van deze sector. Daarnaast zijn er kleinere podia, waaronder de Laurenskerk. Er zijn twee festivals: het Rotterdam Philharmonic Gergiev Festival en Operadagen Rotterdam. Er zijn enkele organisaties actief op het gebied van talentontwikkeling: het Prinses Christina Concours en het Rotterdams Jeugd Symfonie Orkest. Het Rotterdams Philharmonisch Orkest is onderdeel van de landelijke BIS.

De Doelen en het Rotterdams Philharmonisch Orkest zijn door de gemeente aangemerkt als RCB-instellingen. Deze zouden voorop moeten lopen als het gaat om de grote transities waar de stad voor staat, maar de Raad ziet dit helaas onvoldoende terug in de aanvragen van deze twee instellingen.

De culturele betekenis en ontwikkelingen in het veld
De sector muziek is veelzijdig, met in het aanbod een goede balans tussen vertolkers van de traditionele canon en nieuwe muziek. Er zijn kwalitatief goede tot zeer goede gezelschappen en de infrastructuur van podia is uitstekend. Met name het Rotterdams Philharmonisch Orkest en Operadagen Rotterdam zijn toonaangevend voor de promotie van de stad.
De muziekinstellingen in deze sector zijn zich bewust van hun plaats in de keten en dragen bij aan educatie en talentontwikkeling. Er wordt veel samengewerkt, ook met partners buiten het eigen genre, zoals musea, dansgezelschappen en onderwijsinstellingen. Opmerkelijk is dat zich, evenals in de vorige Cultuurplanperiode, geen nieuwe aanvragers hebben gemeld. Dat maakt dit veld qua samenstelling weliswaar stabiel, maar ook minder dynamisch. Opvallend is de nationale en internationale betekenis van de verschillende gezelschappen en De Doelen.

Het grootste podium van de klassieke en nieuwe muziek is De Doelen, met als hoofdhuurder het Rotterdams Philharmonisch Orkest. Daarnaast worden in de Laurenskerk concerten geprogrammeerd, door de Doelen en andere partners.

Bij de festivals ziet de Raad dat Operadagen Rotterdam zorgt voor een vernieuwend aanbod, met veel cross-overs naar andere kunstdisciplines. Het Rotterdam Philharmonic Gergiev Festival gaat zijn 25ste editie in. De Raad vindt het festival van hoge artistieke kwaliteit en uit het oogpunt van stadspromotie belangrijk, maar naar het oordeel van de Raad ontbreekt zowel een visie op de toekomst als urgentie; de formule is uitgekristalliseerd en draagt weinig bij aan de vernieuwing van de sector.

Het Rotterdams Philharmonisch Orkest heeft een grote bezetting; het merendeel van de musici is in vaste dienst. Het orkest wordt door de overheid goed gefinancierd. Het Rotterdams Philharmonisch Orkest rekent zichzelf tot de top van de Europese symfonieorkesten.
Sinfonia Rotterdam is een kamerorkest dat op projectbasis werkt. Het heeft zich ontwikkeld tot een ensemble dat vooral met muziek van de Weense klassieke componisten veel publiek weet te trekken. Het orkest geeft concerten op allerlei locaties in de stad en is opvallend actief in de particuliere markt.
Het DoelenEnsemble is gespecialiseerd in moderne en nieuwe muziek en speelt als projectorkest in verschillende bezettingen. Het ensemble speelt op buitenfestivals, in kerken, de Kunsthal, Museum Boijmans Van Beuningen en het Albeda College. In de Doelen speelt het ensemble veelvuldig in de goed bezochte nieuwe muziekserie Red Sofa.

De Laurenscantorij is een koor met als standplaats de Laurenskerk. Het treedt op in verschillende gedaantes: als cantorij, Laurens Collegium Rotterdam of Rotterdam Symphony Chorus. Het wordt regelmatig uitgenodigd door beroemde toporkesten en -dirigenten voor de uitvoering van composities voor koor, solisten en orkest. Jong muziektalent kan instromen bij ensembles als Sinfonia Rotterdam, DoelenEnsemble en Laurenscantorij.

Bedrijfsvoering
De bedrijfsvoering van de instellingen in deze sector is doorgaans op orde, maar er zijn knelpunten. Een groot probleem in deze sector is dat professionele freelancemusici relatief zwaar onderbetaald worden, ook vergeleken met freelancers in ander podiumkunsten. Van de Nederlandse musici werkt 70 procent als zzp’er. Hun verdiensten liggen 35 tot 60 procent onder die van musici in loondienst. Driekwart van de freelancemusici in Nederland verdient minder dan € 18.000 bruto per jaar; 42 procent verdient minder dan € 9.000, een niveau ver onder de armoedegrens. Voor pensioenopbouw en een arbeidsongeschiktheidsverzekering ontbreken de middelen, terwijl deze musici op topniveau presteren en vaak onderhevig zijn aan blessures. Mogelijk komt in deze scheefgroei verandering, doordat in januari 2020 de Wet Arbeidsmarkt in Balans van kracht is geworden. Die moet het inkomen van freelancemusici meer in balans brengen met het inkomen van musici in loondienst voor wie een cao is afgesloten.
Mede om bovengenoemde redenen vinden de instellingen in deze sector de Fair Practice Code belangrijk, in het bijzonder fair pay. Vooral de drie gezelschappen in het middengebied laten zien welke consequenties fair pay heeft voor hun begroting en rekenen die door in een subsidieverhoging.
Een ander knelpunt in deze sector is dat het DoelenEnsemble, de Laurenscantorij en Operadagen Rotterdam een grote kwaliteitssprong hebben gemaakt en toe zijn aan een scale up om hun slagkracht te vergroten en hun niveau te behouden.

De ontwikkelingen in het veld overziend, constateert de Raad dat er twee lagen te onderscheiden zijn. De eerste omvat De Doelen en het Rotterdams Philharmonisch Orkest, beide RCB-instellingen en goed gefinancierd. In het middengebied opereren de gezelschappen en de festivals. De Raad adviseert het college meer te investeren in een paar gezelschappen, om ervoor te zorgen dat zij hun hoge niveau kunnen continueren.

De muziekinstellingen in deze discipline hebben een wisselende financieringsmix. Bij de grote instellingen is het aandeel van de subsidie in de inkomsten relatief hoog. Enkele kleine instellingen vallen op door het hoge aandeel eigen inkomsten.

Samenwerking
Rotterdamse muziekinstellingen hebben in het algemeen veel samenwerkingsverbanden. Voor cultuureducatief aanbod op scholen werken muziekinstellingen samen in de Muziekcoalitie. Op projectmatig niveau vinden instellingen en maatschappelijke partners elkaar. De Doelen werkt samen met kleinere ensembles en jong talent door hen ruimte en faciliteiten te bieden. Operadagen Rotterdam belichaamt samenwerking ten volle, omdat de grote muziek- en theaterinstellingen hiervoor de basis bieden, met ruimte en facilitaire steun. 

Publiek
In deze figuur zijn de gegevens van alle beoordeelde instellingen in deze discipline opgenomen. Dit zijn: Operadagen Rotterdam, Rotterdam Philharmonic Gergiev Festival, De Doelen, DoelenEnsemble, Sinfonia Rotterdam, Laurenscantorij, Laurenskerk, Rotterdams Philharmonisch Orkest. 

Bij de instellingen in de discipline Muziek (Klassiek/Opera/Hedendaags) zijn de publieksgroepen ‘heavy users’ oververtegenwoordigd. Dit zijn de ‘stadse alleseters’, ‘elitaire cultuurminnaars’ en ‘klassieke kunstliefhebbers’. Gemiddeld is 38 procent van het publiek afkomstig uit deze groepen, terwijl deze groepen maar voor 22 procent deel uitmaken van de inwoners van de stad. Ook de ‘medium users’ – ‘actieve families’, ‘Randstedelijke gemakzoekers’ en ‘digitale kijkers’ – worden gemiddeld bereikt. De ‘stedelijke toekomstbouwers’ en ‘wijkgerichte vrijetijdsgenieters’ zijn sterk ondervertegenwoordigd in hun publiek.

De Raad
De Raad heeft bij de beoordeling van de aanvragen binnen de discipline Muziek (Klassieke, Opera, Hedendaags) het accent gelegd op enerzijds vernieuwing en het bereik van nieuwe publieksgroepen, anderzijds op de noodzakelijke bedrijfsmatige versterking van enkele kleinere organisaties. Dat in deze sector als geheel weinig ontwikkeling te zien is en er geen nieuwe aanvragers zijn, speelt daarbij een rol. Daarom is gekozen mogelijkheden te zoeken voor beleidsaccenten binnen de discipline.