Cultuureducatie

Cultuureducatie. Positief beoordeelde aanvragen

* Prijspeil 2020, Bron: Gemeente Rotterdam

Ontwikkelingen
Er heerst optimisme in Rotterdam over de ontwikkelingen over cultuureducatie binnen het onderwijs. Landelijk heeft het thema de aandacht van de minister, die budget uittrekt voor verschillende stimuleringsprogramma’s. In Rotterdam is de wethouder van Onderwijs, Cultuur en Toerisme actief pleitbezorger van het belang van cultuuronderwijs, onder andere als middel bij uitstek om inclusiviteit te bevorderen.

In het coalitieakkoord 2018-2022 is opgenomen dat de gemeente alle kinderen cultuureducatie wil aanbieden. Omdat cultuureducatie deel uitmaakt van de kerndoelen en eindtermen van het onderwijs, heeft de gemeente de ambitie geformuleerd dat 30 procent van de basisscholen in 2022 een of meer niveaus moet stijgen in het zogeheten Rotterdamse Cultuureducatie Model. Dit model zou moeten aangeven dat de kwaliteit van cultuureducatie stijgt en dat cultuureducatie in toenemende mate duurzaam geborgd is in het Rotterdamse onderwijs. Ondanks deze heldere ambitie, blijkt het model nog onvoldoende uitgerold te zijn in de sector: geen enkele Cultuurplanaanvraag verwijst hiernaar.

Binnen- en naschoolse cultuureducatie
Rotterdam heeft 51.000 leerlingen op basisscholen, ruim 35.000 leerlingen op het voortgezet onderwijs en bijna 60.000 mbo-studenten. Daarnaast gaan er zo’n 5.000 leerlingen naar het speciaal onderwijs. Deze scholen en opleidingen zijn het werkveld van culturele instellingen die zich bezighouden met cultuuronderwijs. Binnen het huidige Cultuurplan hebben negen organisaties cultuureducatie als hoofdtaak en 35 instellingen cultuureducatie als neventaak. Daarnaast zijn er nog tientallen instellingen die eveneens, maar in mindere mate, cultuureducatie voor scholen aanbieden. De ongesubsidieerde, vaak lokale aanbieders en commerciële aanbieders (dikwijls van cultuureducatie in de vrije tijd) zijn (nog) niet in kaart gebracht, net zomin als hun bereik en effectiviteit.

De RRKC kijkt dan ook uit naar het dashboard voor cultuureducatie en talentontwikkeling waar het Kenniscentrum Cultuureducatie Rotterdam (KCR) nu aan werkt. Dit dashboard moet aanbieders, aanbod en effectiviteit inzichtelijk maken.

De negen instellingen met cultuureducatie als primaire taak zijn (alfabetisch geordend):

  1. Circus Rotjeknor
  2. Digital Playground
  3. Jeugdtheater Hofplein
  4. Passionate Bulkboek
  5. Punt 5
  6. SKVR
  7. Theater Babel Rotterdam
  8. Watch That Sound
  9. Villa Zebra

De grootste aanbieder op het gebied van cultuuronderwijs in Rotterdam is de Stichting Kunstzinnige Vorming Rotterdam (SKVR), het centrum voor de kunsten in Rotterdam. De SKVR biedt educatieprogramma’s voor het onderwijs, en cursus- en wijkprogramma’s voor de vrije tijd. De Raad is positief over het educatieve aanbod van de SKVR, maar heeft onvoldoende vertrouwen in de verbindende rol die de SKVR wil spelen in het vrijetijdsaanbod in Rotterdam.

De negen aanvragers bieden geen netwerk dat de hele stad bedient, maar hebben soms wel een landelijke oriëntatie. Enkele kleinere organisaties verzorgen in hun nabije omgeving cultuureducatie, vaak in nauw contact met de sectoren zorg en welzijn. Twee bijzondere programma’s zagen het licht. In september 2019 zijn dertig scholen in Rotterdam (in Feijenoord, Afrikaanderwijk, Hillesluis, Bloemhof, Tarwewijk, Carnisse en Oud Charlois) van start gegaan met dagprogrammering, om bij te dragen aan een brede ontwikkeling van kinderen.

Culturele betekenis
De aanvragers tonen in hun plannen veel ambitie. Hoewel de RRKC vindt dat de uitgebreide plannen concreter en puntiger hadden kunnen zijn, leveren de aanvragers in de praktijk allemaal een consistent aanbod van goede kwaliteit.

Opvallend is dat er geen nieuwe instellingen met cultuureducatie als primaire taak bij zijn gekomen in de nieuwe Cultuurplanperiode. De grootschalige aandacht voor cross-overs, urban en hedendaags aanbod heeft hier zijn weerslag nog niet gekregen. Ook valt op dat de cultuureducatieve sector nog steeds spreekt over talentontwikkeling, terwijl in het onderwijs juist het creëren van kansengelijkheid centraal staat. Volgens de Uitgangspuntennota van de gemeente is cultuuronderwijs een onmisbaar instrument om kansengelijkheid te creëren. Veel instellingen dragen daar wel degelijk aan bij, maar slechts weinig aanvragers noemen het expliciet in hun meerjarenbeleidsplannen. Ook het mbo als doelgroep noemt de gemeente uitdrukkelijk. Slechts een paar instellingen richten zich op dit onderwijstype. De RRKC ziet dit als een gemis, evenals het gebrek aan expliciete aandacht voor de middengroepen.

Naast dagprogrammering krijgt Rotterdam-Zuid opvallend veel aandacht . De meeste instellingen willen aanbod op Zuid ontwikkelen en diverse instellingen willen verhuizen naar Rotterdam Zuid.

Bedrijfsvoering
In de vorige Cultuurplanperiode heeft de RRKC veel instellingen geadviseerd over de bedrijfsvoering. De Raad ziet met tevredenheid dat de adviezen goeddeels zijn opgevolgd en dat stappen zijn gezet om organisaties minder kwetsbaar te maken. De financieringsmix is in de meeste gevallen in orde, hoewel de Raad ook veel rooskleurige verwachtingen zag qua eigen inkomsten. De instellingen verzetten zich niet tegen fair pay. Alle aanvragers besteden er aandacht aan, betalen al conform fair pay of ondernemen stappen hiertoe.

Aansluiting bij het onderwijs
Volgens de Uitgangspuntennota draagt goed cultuuronderwijs bij aan de brede ontwikkeling van kinderen en jongeren, en aan hun betrokkenheid en motivatie. Alle Rotterdamse basisscholen zouden een brede visie op cultuuronderwijs moeten ontwikkelen. Culturele instellingen lijken op basis van de aanvragen nog weinig beroep te doen op de expertise van scholen op het gebied van didactiek en pedagogiek. Een planmatige aanpak van het eigen educatieve handelen en onderkenning van de wederzijdse afhankelijkheid acht de Raad van belang voor instellingen die cultuureducatie verzorgen. Ook zouden die kunnen onderzoeken hoe zij onderling het aanbod kunnen afstemmen om elkaar te inspireren en te versterken. 

Publiek
Deze grafiek is gebaseerd op de gegevens van vijf van de negen beoordeelde instellingen : Passionate Bulkboek, Villa Zebra, Jeugdtheater Hofplein, SKVR, Theater Babel Rotterdam. Deze vijf instellingen uit de discipline Cultuureducatie bereiken de publieksgroep ‘actieve families’ opvallend goed, aanzienlijk beter dan andere disciplines. Omdat hun aanbod gericht is op kinderen, is dit ook te verwachten. Daarnaast laten de cultuureducatie-instellingen een oververtegenwoordiging zien uit de publieksgroepen ‘stadse alleseters’, ‘elitaire cultuurminnaars’ en ‘Randstedelijke gemakzoekers’.

Drie groepen light users – ‘digitale kijkers’, ‘stedelijke toekomstbouwers’ en ‘wijkgerichte vrijetijdsgenieters’ – worden matig bereikt door instellingen voor Cultuureducatie.


De Raad
De Raad heeft bij de beoordeling van de aanvragen binnen de discipline Cultuureducatie het accent gelegd op didactische én pedagogische kwaliteiten van de instellingen, zowel van de programma’s als de docenten. Een heldere visie en toelichting op de meerwaarde van didactische kwaliteit van een instelling en op hoe de instelling die gaat waarborgen, zijn voor de RRKC leidend.
De Raad adviseert te knippen in de activiteiten van de SKVR, veruit grootste speler in dit veld. De educatieve programma’s blijven dan bij de SKVR, maar het organiseren van programma’s voor de vrije tijd adviseert de RRKC over te laten aan andere partijen in de stad.